Jezioro Kortowskie 1999 - Przygotowania
Kalibracja sondy ultradźwiękowej
Tuż przed przystąpieniem do pomiarów głębokościowych przeprowadzono kalibrację systemu pomiarowego. Wykorzystując sondę EO96 oraz łańcuszkową sondę talerzykową, zbadano rozkład prędkości propagacji fal dźwiękowych w wodzie, w zależności od temperatury i głębokości. Pomiar prędkości dźwięku wykonano w dwóch największych i najgłębszych zbiornikach jeziora Kortowskiego, w części południowej i północnej. Jednocześnie dokonano pomiarów temperatury i zawartości tlenu w wodzie, przy pomocy sondy EO96, mikroprocesorowego tlenomierza OXI 196 WTW (pomiar wykonano dzięki pomocy zespołu Zakładu Techniki Rybackiej, Instytutu Rybactwa Śródlądowego
w Olsztynie). Wszystkie pomiary wykonano co 1 m od powierzchni do dna zbiornika. Wyniki przeprowadzonych pomiarów na części południowej jeziora przedstawiono na wykresie:
Wyniki pomiaru prędkości dźwięku, temperatury i zawartości tlenu w wodzie. Zbiornik południowy.
Wyniki pomiarów w pierwszej części jeziora Kortowskiego były trochę zaskakujące.
Na szczególną uwagę zasługują wartości temperatury na poszczególnych głębokościach. Temperatura w poszczególnych warstwach wody niewiele się różniła i wynosiła w granicach od 14.1oC do 12.0oC w miarę wzrostu głębokości. Analogicznie do niewielkich zmian temperatury wody, pomierzone prędkości dźwięku zawierały się w małym przedziale od 1461,97m/s do 1454,66m/s. Znaleziono odpowiedź na pytanie, dlaczego rozkładtemperatury na poszczególnych głębokościach tak niewiele się różni w swych wartościach. Od 1956 roku prowadzona jest rekultywacja jeziora Kortowskiego. Naukowcy z Uniwersytetu Warmińsko - Mazurskiego prowadzą eksperymentalne oczyszczanie jeziora za pomocą odprowadzania wody i zawierających skumulowane zanieczyszczenia osadów dennych z dna jeziora (Mientki, 1985). Z najgłębszego miejsca w południowej części jeziora prowadzi kanał aż do wypływającej rzeki Kortówki. Zanieczyszczona woda z dna zbiornika wypływa poprzez ten kanał do rzeki, powodując mieszanie się wody w pionowych warstwach południowego zbiornika jeziora, a tym samym natlenianie i oczyszczanie.
Kolejne badania prędkości dźwięku temperatury wody przeprowadzono w części północnej akwenu:
Wyniki pomiaru prędkości dźwięku, temperatury i zawartości tlenu w wodzie. Zbiornik północny.
Do głębokości 8 - 9 metrów rozkład temperatury i prędkości dźwięku jest bardzo podobny w obydwu miejscach akwenu. Wartość temperatury wody waha się w przedziale od 14.2oC do 12.6oC, zaś prędkość dźwięku od 1462,33m/s do 1456,52m/s. Jednakw odróżnieniu od części południowej jeziora, w części północnej pomierzono wyraźną zmianę prędkości dźwięku na głębokości około 9 - 11 metrów związaną ze spadkiem wartości temperatury wody. Na odcinku dwóch metrów wartość temperatury spadła o około 5oC, a wartość prędkości dźwięku w wodzie o 15 m/s. Poniżej głębokości 12 metrów wartości temperatury ulegały niewielkiej zmianie i zawierały się w przedziale od 7.5oC do 6.2oC. Analogicznie prędkości dźwięku wynosiły od 1468 m/s do 1465 m/s.
Aby dokładnie określić wpływ zmian prędkości dźwięku na dokładność pomiaru głębokości na poszczególnych głębokościach, przeprowadzono także kalibrację przy pomocy łańcuszkowej sondy talerzykowej. Badania przeprowadzono w części południowej i północnej jeziora. W obydwu miejscach przyjęto prędkość dźwięku w wodzie 1460 m/s, jako średnią prędkość pomierzoną wcześniej w części południowej. Po ustawieniu tej prędkości w echosondzie Simrad EA 501P, opuszczano talerz sondy łańcuszkowej co jeden metr i dokonywano odczytu wartości głębokości.
Jezioro Kortowskie w około 80 % swej powierzchni posiada głębokości do 10 m. Dlatego też postanowiono przyjąć w czasie pomiarów średnią prędkość dźwięku w wodzie 1460 m/s, zaś dla pomiarów o głębokości poniżej 9 m wprowadzić poprawki korekcyjne w trakcie procesu opracowywania danych pomiarowych.